Hoe redacties toch een béétje activistisch kunnen worden
Net als Gerrit Hiemstra
Het publiek moet in het middelpunt van de journalistiek komen te staan. In De Nieuwe Lezer leg ik uit hoe iedereen op een redactie hier aan bij kan dragen.
“Fundamentally, people will use media that help them be who they want to be, do what they want to do, and showcase a version of who they are and of what they do that they like. “
- Rasmus Kleis Nielsen
Heb je vragen, opmerkingen of aanvullingen over of op deze nieuwsbrief? Mail!
Ik heb de afgelopen week veel nagedacht over activisme en journalistiek. Zoals jullie waarschijnlijk wel hebben meegekregen schreef Alexander Klöpping een opiniestuk in NRC. Zijn punt: hoofdredacteuren moeten niet meer langs de zijlijn staan en samen met hun redacties hun best doen om verandering teweeg te brengen. Het werd besproken bij Een podcast over media met Pieter Klok en René Moerland, de laatste publiceerde ook een weerwoord in NRC en ook ANP-hoofdredacteur Freek Staps deed nog een duit in het zakje.
De hoofdredacteuren zijn het grosso modo niet met Klöpping eens: activisme en journalistiek gaan niet samen en we laten al zien waar we als titels voor staan. Activisme en journalistiek is een lastige combi, daar ben ik het best mee eens, maar wat nu als we eens kijken wat er wel kan? Hoe nieuwsorganisaties zich wel kunnen uitlaten over belangrijke thema’s, zonder dat de journalistieke kwaliteit in het geding komt?
In POM zeiden Moerland en Klok dat ze via de onderwerpkeuze, de hoofdredactionele commentaren en de artikelen die ze uitlichten op hun voorpagina’s duidelijk proberen te maken waar ze voor staan als organisatie. Zo proberen ze, bijna letterlijk, tussen de regels door duidelijk te maken wat het karakter van hun krant is.
Voor iedereen helder
Dat is natuurlijk hartstikke goed, maar er zijn bewezen methodes die veel beter werken als het gaat om hoe je als nieuwsorganisatie duidelijk maakt aan je publiek waar je voor staat. Allereerst lijkt het me dat je als organisatie gewoon moet uitleggen waar je voor staat, in plaats van het af te laten hangen van of een lezer de voorpagina ziet of het hoofdredactioneel commentaar leest. Dan is het voor iedereen helder.
Daarnaast vereist het veel kennis om een journalistieke werkwijze te doorgronden. Kennis die het publiek meestal niet heeft. Daar kunnen zij niks aan doen, want wij leggen het niet uit. Het is daarom gek om er vanuit te gaan dat lezers snappen welke keuze je maakt, alsof ze denken: oh, maar de redactie zet dit onderwerp op de voorpagina in plaats van dat onderwerp, dan zullen ze er wel iets mee bedoelen.
Uitleggen waar je voor staat als titel is natuurlijk ook een stuk effectiever. Welk deel van je lezers ziet de voorpagina? Hoe vaak wordt je commentaar gelezen? Steeds meer lezers lezen online en zien je krant niet als een bundel, maar zien de artikelen los voorbij komen. Denk ook niet dat die uit zichzelf eens eventjes het hoofdredactioneel commentaar gaan zitten opzoeken om uit te dokteren waar de krant voor staat. Zet dat gewoon in een artikel: een mooi kadertje erbij met toelichting van de redactie: wij schrijven dit artikel omdat [vul maar in].
Dus, gewoon uitleggen waar je als redactie voor staat, is volgens mij het handigste en voor de lezers een hele logische manier. Door het niet te doen, bewijzen redacties opnieuw dat ze vooral met hun concurrenten bezig zijn en niet met de lezers, zoals Nick Petrie in zijn blog beschrijft (waar ik vorige week over schreef). Als je namelijk wel keuzes zou maken over dit soort zaken met de lezers in gedachte, zou je bijvoorbeeld tot Klöppings conclusie kunnen komen: er is ook een commercieel voordeel van duidelijk maken wat het karakter van de redactie is. Veel jonge lezers, die nu nog niet betalen voor een krant en naar ik vermoed nog nooit een hoofdredactioneel commentaar hebben gelezen en zelden een voorpagina goed bekijken, zijn wel degelijk geëngageerd.
Wat kan er wel?
Wat kan er nog meer? Kun je als journalist standpunt innemen over een onderwerp en nog steeds geloofwaardig blijven? Ik vind dat een hele ingewikkelde vraag, maar als je kijkt naar hoe weerman Gerrit Hiemstra dat doet, zou je denken dat het misschien wel kan. Hij is geen journalist, maar wel iemand van wie je betrouwbare informatie verwacht waarop je keuzes baseert. Hij neemt heel duidelijk stelling in over klimaatverandering en toch geloof ik hem als hij zegt dat het morgen gaat regenen en denk ik niet: zegt hij dat alleen maar zodat ik ga geloven dat klimaatverandering echt een probleem is?
Dit punt is niet te extrapoleren naar alle journalisten, maar waar we over na zouden kunnen denken is: over welke standpunten kunnen nieuwsorganisaties wel een standpunt innemen? Klimaatverandering lijkt mij zeker een optie. The Guardian deed het al door geen advertenties meer van vervuilende bedrijven te plaatsen. Kun je The Guardian dan nog wel vertrouwen als het gaat over klimaatverandering? Ja, en laat ik het omdraaien: kun je titels die wel advertenties plaatsen van vervuilende bedrijven vertrouwen? Lijkt me wel, dus waarom zou het omgekeerd niet kunnen? Welke advertenties een titel wel of niet plaatst, zegt niets over de inhoud die de journalistiek maakt, dat is zo en zal zo blijven.
Een ander thema waar nieuwsorganisaties zich hard voor kunnen maken is vrijheid van meningsuiting, vrijheid van de pers en andere grondrechten. Dat lijkt me helemaal een eitje. Mooie producties maken over democratie, onderzoeken hoe het komt dat politici bepaalde grondrechten naast zich neer lijken te leggen en natuurlijk je gewone verslaggeving doen. Zou het afbreuk doen aan je verslaggeving als je daarbij vertelt dat je als nieuwsorganisatie staat voor de Nederlandse grondrechten en wat je zoal als organisatie doet om bijvoorbeeld discriminatie tegen te gaan? Nee. Dan laat je zien dat je de wereld, zover dat kan als nieuwsorganisatie, een beetje beter wil maken zonder dat het je objectiviteit als journalist in de weg zit.
📌Gerelateerde edities van De Nieuwe Lezer
👉🏻 Het redden van de democratie is geen journalistieke strategie