Welke rol speelt 'de journalist' in het theater des leven?
Een gedachte experimentje
Het publiek moet in het middelpunt van de journalistiek komen te staan. In De Nieuwe Lezer leg ik uit hoe iedereen op een redactie hier aan bij kan dragen.
“Fundamentally, people will use media that help them be who they want to be, do what they want to do, and showcase a version of who they are and of what they do that they like. “
- Rasmus Kleis Nielsen
Heb je vragen, opmerkingen of aanvullingen over of op deze nieuwsbrief? Mail!
We zijn allemaal acteurs die een rol spelen op een podium, dat was de overtuiging van de socioloog Erving Goffman. Deze Amerikaanse socioloog vergelijkt het leven met een theater, waarin iedereen rol vervult, er een back- en frontstage is en natuurlijk publiek.
“We are all just actors trying to control and manage our public image, we act based on how others might see us.”
Dit is een hele korte samenvatting van Goffmans theorie uit ‘The Presentation of Self in Everyday Life”. Het is een van de weinige theorieën die me echt is bijgebleven uit mijn studie antropologie. Waarschijnlijk omdat die zo lekker simplistisch is en tot de verbeelding spreekt. Bovendien ben ik groot fan van metaforen. Tijdens mijn rondje nieuwsbrieven begon ik me af te vragen: welke rol speelt de journalist in het theater des leven?
Over de vraag ‘wat doet een journalist’ zou je een boek vol kunnen schrijven met alle mitsen en maren. Er is natuurlijk een verschil tussen wat iemand doet en aan welke regels ze zich houden, maar om het gedachte experiment voort te zetten heb ik de Code van Bordeaux er even bij gepakt. Dit zijn de twee eerste regels:
Eerbied voor waarheid en voor het recht van het publiek op de waarheid is de eerste plicht van de journalist.
Bij het nakomen van deze plicht zal de journalist opkomen voor de volgende twee beginselen: vrijheid van het verantwoord bijeenbrengen en publiceren van nieuws, en het recht van faire commentaar en kritiek
Het wordt nogal een kakkineus karakter als je de journalist zo neerzet, maar waar het mij om gaat is de verhouding tot het decor en de andere spelers, want er is van alles aan de hand op dat podium. Er lopen allemaal karakters rond die doen alsof ze journalist zijn! En heb je ook nog die types die de journalist het liefst pootje haken en van het podium laten donderen (veelal met rare blonde pruik of in het kostuum van een verjaarde korpsbal).
Ook gebeurt er van alles op de achtergrond: hordes karakters demonstreren tegen discriminatie en racisme en aan de andere kant worden demonstranten die allerlei dingen scanderen over liefde en dictaturen van het podium af geschopt door ME-achtige types.
En wat doet de journalist? Die blijft onverstoorbaar zijn rol spelen. Dat is bewonderenswaardig. Terwijl een groep demonstranten hem belaagt, blijft die gewoon het werk doen.
Pas op het moment dat de journalist achter de coulissen verdwijnt, kan hij z’n onvrede uitspreken over de pootje hakende blonde politicus. Maar wat merk je daarvan op het podium? Niks. Daar staat die verjaarde corpsbal nog steeds te brullen dat corona een griepje is.
Goed, alle metaforen op een stokje. Wat ik me afvraag is: hoewel het bewonderenswaardig is dat journalisten ondanks alle maatschappelijke veranderingen gewoon hun werk blijven doen, moeten redacties en misschien wel de journalistiek als geheel zich niet wat meer gaan verhouden tot al die veranderingen?
Bijvoorbeeld: we krijgen in de vers gekozen Tweede Kamer 28 zetels waarin extreemrechtse partijen plaatsnemen. Partijen die graag een loopje nemen met de vrijheid en kritische journalisten liever kwijt dan rijk zijn. Om nog maar niet te spreken over andere aanvallen op de pers. Hoe gaan we ons daartoe verhouden?
Je ziet steeds meer journalistieke stromingen die op verschillende manieren stelling innemen: impact journalism en oplossingsgerichte journalistiek zijn daar voorbeelden van. Nu lijkt het me ook gek als iedereen ineens alleen maar impact journalism gaat maken, maar als je journalistiek op dezelfde manier blijft uitvoeren dan zou je volgens mij op een andere manier moeten laten zien hoe je je verhoudt tot de nieuwe verhoudingen tot de waarheid in de maatschappij.
Het is verdraaid lastig om journalist te zijn anno 2021 en nog lastiger om een redactie te leiden. Maar ik denk dat redacties moeten erkennen dat maatschappelijke verandering ook impact op hen heeft en invloed op de rol van journalisten. Zodat het duidelijk blijft welke rol de journalisten spelen in het theater des levens en hoe zij zich verhouden tot de rest.
🔖 Vorige edities van De Nieuwe Lezer
🔥 Nieuws! En wat mooie stukken die zijn blijven liggen
🦠 Toen de lockdown nog gezellig was
👑 Met dit stappenplan wordt iedereen een engagement koning(in)