De kloof is compleet

En waarom ik van een roltrap viel

Het publiek moet in het middelpunt van de journalistiek komen te staan. In De Nieuwe Lezer leg ik uit hoe iedereen op een redactie hier aan bij kan dragen.

“Fundamentally, people will use media that help them be who they want to be, do what they want to do, and showcase a version of who they are and of what they do that they like. “

- Rasmus Kleis Nielsen

Heb je vragen, opmerkingen of aanvullingen over of op deze nieuwsbrief? Mail!

---

Na er een dag of vier over gemaald te hebben, viel het kwartje over de verkiezingsuitslag toen ik op de roltrap in het metrostation van de Vijzelgracht stond. Daar komt ‘ie: met dezelfde inspanningen worden andere resultaten verwacht.

Als ik ’s ochtends ga nadenken, gaat het meestal mis, dus ik ging bijna op m’n smoel toen ik beneden was omdat ik niet van de roltrap afstapte.

Afijn, ik viel anderhalve week geleden van de ene in andere verbazing over verkiezingsuitslag. Maar mijn mond viel echt open toen ik las dat de PVV onder jongeren nóg populairder bleek: als het aan hen had gelegen, had de PVV nog meer zetels gekregen in de Tweede Kamer dan de partij nu heeft.

Groeiende ongelijkheid

Ik had beter moeten weten. Uit mijn onderzoek naar Gen Z’ers heb ik geleerd dat deze generatie niet zo progressief is al die lijkt. Het beeld dat je krijgt van jongeren via het nieuws en hun eigen kanalen is dat ze zeer geëngageerd zijn. Maar dat geldt (natuurlijk) lang niet voor alle jongeren onder de 25 jaar. In een aantal onderzoeken werd dat toegeschreven aan de welvaart die voor deze jongeren oneerlijker verdeeld is en dat ze in toenemende mate financieel afhankelijk zijn van hun ouders.

Kortom, waar je wieg staat wordt weer belangrijker voor de kansen die je krijgt. Als je dan uit een milieu komt waar de kansen wat minder omvangrijk zijn, is je prioriteit misschien ook wel dat het voor jou goed geregeld is allemaal en komt het wel en wee van anderen lager op de prioriteitenlijst. 

In vox-popjes van de NOS gaven jongeren aan dat ze op de PVV hadden gestemd vanwege de standpunten over woningnood, zorg (het afschaffen van eigen risico) en jawel, vluchtelingen. “Je moet een keertje voor je eigen kiezen als je niet voor een ander kunt zorgen”, vatte een meisje het samen. Gevraagd naar de standpunten over de islam zeiden een paar dat ze het daar dan “niet helemaal mee eens waren”.

De kloof

Blijkbaar zorgt dat ervoor dat het racistische en ondemocratische gedachtegoed van de PVV voor lief wordt genomen of nog erger: geaccepteerd wordt. Want, laat ik daar even heel duidelijk over zijn: ik vind het programma van de PVV afschuwelijk.

Ja, na twaalf jaar VVD (en daar voor CDA met vaak rechtse kabinetten) is het slecht gesteld met de verzorgingsstaat en betaalbaar woningaanbod is ver te zoeken. We staan er nu zo slecht voor dat mensen die lijden onder dit jarenlange rechtse beleid voor een partij kiezen die mensen uitsluit en discrimineert. De kloof is compleet.

De reden waarom ik er in een nieuwsbrief over de toekomst van de journalistiek over schrijf, is omdat ik denk dat die kloof langs ongeveer dezelfde breuklijnen loopt als die tussen een deel van de Nederlanders en de pers. Niet dat er geen enkele NRC of Volkskrant abonnee op de PVV heeft gestemd, maar het rechtspopulisme slaat meer aan bij praktisch opgeleide mensen en dat zijn de mensen die kwaliteitsmedia over het algemeen niet zo goed bereiken en de mensen die weinig vertrouwen hebben in nieuws, hun nieuws vaker via sociale media consumeren of het nieuws vermijden. En die kenmerken gelden ook voor jongeren.

Daar komt nog bij dat de kloof tussen kwaliteitsmedia en jongeren steeds groter wordt. Waar het vroeger zo was dat naarmate je ouder werd je meer kennismaakte met de gevestigde journalistieke titels, is dat nu niet meer zo omdat jongeren een stuk minder in aanraking komen met die titels op de plekken waar zij hun informatie consumeren. Combineer dat met de sluimerende ontevredenheid, weinig kennis over de democratie en burgerschap (zoals uit onderzoek blijkt) en het succes dat rechtse partijen hebben bij het aanspreken van jongeren en ze nemen zo de democratische rechtsstaat voor lief.

Duidelijk verhaal

Ik weet niet meer waar ik het las, maar ergens werd het succes van de PVV onder jongeren toegeschreven aan het heldere verhaal dat de partij heeft. Je kunt er veel van vinden, maar iedereen weet waar de PVV voor staat.

Geldt dat ook voor kwaliteitsmedia? Ik ben bang van niet. En dat bedoel ik met dat, met dezelfde inspanningen en andere resultaten worden verwacht. Hoewel in verschillende Westerse landen het al is gebleken dat het rechtspopulisme niet langs de zijlijn blijft staan, zijn pro-democratische organisaties er niet in geslaagd het tij te keren. 

De democratie en de grondwet laten zich misschien minder makkelijk in catchy standpunten vatten, maar het is aan prodemocratische organisaties om daar een rol in te gaan spelen. Sommige journalisten lopen groen aan als ze vóór iets moeten zijn, maar ik denk toch dat we het best eens kunnen worden over dat journalistiek democratie nodig heeft om goed te functioneren en visa versa. Beiden komen onder druk te staan wanneer de de rechtspopulisten aan de macht komen - of misschien staat ze al onder druk, gezien een 23 procent van de stemmen vorige week naar een partij gingen met ondemocratische standpunten.

Een lezer van NRC schreef: “(...) tegelijkertijd zijn journalisten, en zeker de kwaliteitskrant, wel een zeer cruciale speler in het hoeden van de democratie. Dat verplicht.”

Dus, laat ons ontdekken hoe de journalistiek die rol van hoeder van democratie op zich kan nemen; hoe we ook de lastig te bereiken doelgroepen kunnen aanspreken met kwaliteitsjournalistiek terwijl we ons niet murw laten beuken door alle rechts-populistische one-liners die op ons afgevuurd gaan worden.

Hoe? Dat lees je in een van de onderstaande edities van De Nieuwe Lezer.

---

Gerelateerde edities van De Nieuwe Lezer

✔️ Rigoureus committeren aan een journalistieke missie

✔️ Twee weken geleden was iedereen boos

✔️ Zullen we de journalistiek verdedigen?

✔️ Hoe redacties toch een béétje activistisch kunnen worden

Correctie (4 december 2023): in een eerdere versie van deze nieuwsbrief stond dat een kwart van de stemgerechtigden bij de laatste verkiezingen op de PVV stemden. Dat klopt niet, want niet alle stemgerechtigden gingen naar de stembus. Hierboven is dat aangepast.